Jarenlang heb ik uitgekeken om Michel Houellebecqs debuutroman uit 1994, De wereld als markt en strijd, te kunnen bemachtigen. Ik had Elementaire deeltjes gelezen, een boek waarvan ik niet meer precies weet wat voor indruk het toen op me maakte, maar indruk maakte het zeker. Dat ik Houellebecqs eerdere roman ook moest lezen stond vast, en alleen die titel al was veelbelovend voor een maatschappijkritische jongeman die het niet zo ophad met de doorgeschoten marktwerking.
Kan literatuur wetenschap zijn? Émile Zola lijkt te hebben gevonden van wel. In zijn voorwoord bij Thérèse Raquin (1867), geschreven nadat dit boek door critici was ontvangen als een onzedelijk werk, maakte hij zijn intenties bij het schrijven van dit boek nog eens duidelijk. Met dit werk stond hem ’een wetenschappelijk doel voor ogen’: het verhaal over Thérèse en Laurent die uit lust een affaire met elkaar beginnen, en om deze affaire te kunnen voortzetten Thérèse’s echtgenoot Camille vermoorden, was voor Zola een studie naar wat er gebeurt als ’een potente man en een onbevredigde vrouw’, geleid door hun dierlijke driften, in een ‘gewelddadig drama’ worden gestort.
In menig eindejaarslijstje vorig jaar prijkte De jaren, een boek van Annie Ernaux dat al in 2008 in Frankrijk verscheen maar pas in 2020 in Nederlandse vertaling, een jaar nadat de Engelse vertaling werd genomineerd voor de International Booker Prize. Blijkbaar was er een Angelsaksisch succes nodig om de Nederlandse markt op te warmen; opvallend aangezien juist veel van Ernaux’ boeken eerder in het Nederlands zijn uitgebracht.
Wat misschien heeft meegespeeld is dat het boek wel erg Frans is: niet in ‘geest’ of stijl, maar in de schier eindeloze verwijzingen naar Franse schrijvers, films, muziek, televisieprogramma’s, beroemdheden, politici etc.