Is Olga Tokarczuks roman Empusion inderdaad, zoals de achterflap meldt en door menig criticus is herhaald, een feministisch antwoord op Thomas Manns De Toverberg? Natuurlijk, de parallellen zijn duidelijk: ook hier speelt het verhaal zich af in en rond een sanatorium in de bergen, aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog, alwaar de patiënten hun tijd, naast het kuren, vooral doorbrengen met intellectuele discussies.
Als ik het mij goed herinner (het zal inmiddels bijna tien jaar geleden zijn dat ik het boek las) vormen de discussies in De Toverberg het belangrijkste bestanddeel, worden daarin filosofische en politieke ideeën onderzocht en hebben ze een vormende invloed op hoofdfiguur Hans Castorp.
Inmiddels is het al enkele weken geleden dat ik Hermann Hesse’s roman De steppewolf (1927) las. Een eigenaardig boek; ik wist niet goed wat ik ervan moest vinden, en nog minder wat ik erover kon schrijven.
Hoofdfiguur van de roman is Harry Haller, die zichzelf soms ‘Steppewolf’ noemt: eenzaam, niet geschikt zich te voegen naar de maatschappij, evenzeer dier als mens. Haller leeft als een kluizenaar, zich weliswaar ophoudend in burgerlijke huizen, maar ondertussen afgevend op de kleinburgerlijke wereld.
Portet van de kunstenaar als jongeman Toen Romain Rolland in 1915 de Nobelprijs voor literatuur ontving, schreef James Joyce al aan zijn Ulysses, dat net als T.S. Eliots The Waste Land in 1922 zou uitkomen; van À la recherche du temps perdu, Marcel Prousts zevendelige romancyclus, was zelfs het eerste deel al gepubliceerd. Kortom, het modernisme in de literatuur was druk doende ter wereld te komen. Rolland was daarentegen toch vooral de schrijver van Jean-Christophe, een vrij traditionele tiendelige romancyclus die tussen 1904 en 1912 verscheen en waarvoor Rolland de term roman fleuve muntte, wat zoiets als romanstroom of stromende roman betekent.