Portet van de kunstenaar als jongeman Toen Romain Rolland in 1915 de Nobelprijs voor literatuur ontving, schreef James Joyce al aan zijn Ulysses, dat net als T.S. Eliots The Waste Land in 1922 zou uitkomen; van À la recherche du temps perdu, Marcel Prousts zevendelige romancyclus, was zelfs het eerste deel al gepubliceerd. Kortom, het modernisme in de literatuur was druk doende ter wereld te komen. Rolland was daarentegen toch vooral de schrijver van Jean-Christophe, een vrij traditionele tiendelige romancyclus die tussen 1904 en 1912 verscheen en waarvoor Rolland de term roman fleuve muntte, wat zoiets als romanstroom of stromende roman betekent.
Een subtiele Houellebecq Is de hoofdfiguur uit Michel Houellebecqs nieuwste roman Vernietigen, Paul Raison, inderdaad de redelijkheid zelve? Zijn leven is efficiënt ingericht, vooral gericht op zijn werk als rechterhand van de minister van Economische Zaken Bruno Juge, die ‘meer dan wie ook de economische heropleving door middel van vooruitgang, industrie en technologische modernisering’ belichaamt. Met zijn liefdesleven gaat het niet best, maar Paul en zijn vrouw Prudence hebben zelfs hun mislukte huwelijk kunnen stroomlijnen: ze leven gescheiden in hetzelfde appartement met eigen kamers, koelkastcompartimenten en leefritme, waardoor ze elkaar al jarenlang niet of nauwelijks zien.
Het moet inmiddels ruim twaalf jaar geleden zijn dat ik Michel Houellebecqs Elementaire deeltjes las. Wat ik ervan vond weet ik niet meer, ik documenteerde niets van wat ik las en hoe ik daarover dacht - de reden dat ik mijn lezing nog enigszins nauwkeurig kan dateren is dat ik me herinner het boek in Londen te hebben gelezen, waar ik de meest ‘in het oog springende’ passages aan mijn vrienden voordroeg op onze hotelkamer; als Houellebecq ze al niet had geschreven om te choqueren, was dat wel de reden van mijn voordracht.