Leesnotitie: Jon Fosse - Ochtend en avond

In de korte roman Ochtend en avond van Jon Fosse zijn we getuige van de geboorte en de dood van hoofdfiguur Johannes. In het eerste en kortste deel zien we hoe zijn vader Olai de bevalling van zijn vrouw afwacht, terwijl hij zich afwisselend laat meeslepen door de vrees dat zij het niet overleeft, en de hoop dat hij een zoon krijgt die als visser in zijn voetsporen zal treden. Als het kindje - inderdaad een zoon - is geboren, zijn we nog getuige van de eerste momenten dat Olai zijn zoon Johannes ziet, voordat we in het tweede deel een oude Johannes volgen op wat zomaar een dag lijkt te zijn - behalve dat zijn normaal zo stramme lijf die dag lichter, soepeler aanvoelt. Dat er meer met deze dag aan de hand is blijkt als Johannes aan het water zijn overleden vissersvriend Peter tegenkomt en zij gezamenlijk uit varen gaan. In het vervolg ontmoet hij bovendien een misgelopen jeugdliefde en zijn vrouw op verschillende leeftijden, terwijl ook die twee al niet meer leven. Het is voor Johannes een dag om nog eenmaal zijn herinneringen op te halen, om afscheid te nemen van zijn leven.

Ochtend en avond is een ingetogen, ontroerende vertelling. Fosse schrijft in een simpele stijl - al kan deze zoals vaker bij Fosse even wennen zijn - een eenvoudig verhaal, waarin hij toch veel betekenis en emoties weet op te roepen. Ik vind het boek minder mystieks hebben dan Melancholie of Septologie, en doet me meer denken aan het ‘menselijkere’ Slapeloos. In dit levensverhaal van Johannes, samengebald in de momenten van geboorte en dood, weet Fosse de gevoelens van hoop en verwachting, gepaard aan vrees zoals die horen bij een begin, en de weemoed van de terugblik op wat het leven heeft gevormd tot wat het was, en wat ervan overblijft, fijnzinnig tussen de regels door te verweven.